Το σήμα κάθε κατασκευαστή είναι η ψυχή του, και ο ροδόσταυρος με το φίδι που φορά κορόνα δύσκολα θα ταίριαζε σ’ ένα τυχαίο αυτοκινητικό κατασκευαστή και όμως δεν θα μπορούσε να είναι πιο κοντά στην Alfa Romeo και στις διαθέσεις της.
O διευθύνων σύμβουλος της Alfa Romeo, Ugo Stella, ζήτησε τον Ιούνιο του 1910 από τον αρχισχεδιαστή της εταιρείας τον Giuseppe Merosi, να σχεδιάσει το έμβλημα το οποίο θα έφερε η νεότευκτη φίρμα. Την επόμενη ημέρα το νεότερο μέλος της σχεδιαστικής ομάδας της εταιρείας, ο Romano Cattaneo, ανέφερε στον Merosi πως καθώς περίμενε το τραμ το οποίο θα τον μετέφερε στο εργοστάσιο και κοιτώντας το κάστρο (Castello Sforzesco) της οικογένειας Sforza (διάδοχοι των Visconti) παρατήρησε το έμβλημα το οποίο ήταν τοποθετημένο στην πύλη και σκέφτηκε πως θα ήταν καλή ιδέα να αποτελέσει το έμβλημα και για την Άλφα Ρομέο. Ο Μerosi συμφώνησε και ξεκίνησαν μαζί να σχεδιάζουν το έμβλημα προσθέτοντας το σταυρό της πόλης του Μιλάνο περικλειόμενο από τις λέξεις ALFA και MILANO οι οποίες με τη σειρά τους διαχωρίζονταν μεταξύ τους από δύο κόμβους της δυναστείας της Σαβοΐας.
Δύο σήματα που θα μπορούσαν να είναι άσχετα με κάποιον κατασκευαστή αυτοκινήτων, όχι όμως με την Alfa Romeo, που επέλεξε να ταυτίσει την ίδια την ύπαρξή της με το Μιλάνο. Άλλωστε, σε όλη την ιστορία της πορεύτηκε με το σταυρό στο ένα χέρι (έκανε πάντα το σωστό) και με το φίδι στο άλλο (για να… φοβίζει τους αντιπάλους της).
Σταυρός
Ο παραδοσιακός προ-Χριστιανικός σταυρός της Λομβαρδίας, συμβόλιζε το θεό Odin τον αντίστοιχο θεό Δία που είχε επίσης πέρα από τον αετό τον ισοσκελή στην συγκεκριμένη περίπτωση σταυρό. Ο σταυρός έχει τον αρχέγονο συμβολισμό των τεσσάρων εποχών του χρόνου πολύ πριν τον Χριστιανισμό ο οποίος τον υιοθέτησε μετά τον 5ο αιώνα. Οι Λομβαρδοί έγιναν Χριστιανοί τον 6ο αιώνα Μ.Χ.
Ο σταυρός Υιοθετήθηκε από το Μιλάνο μετά την 1η σταυροφορία και αρχικά ήταν λευκός σε κόκκινο φόντο και αρκετά αργότερα έγινε κόκκινος σε λευκό φόντο. Στην πρώτη Σταυροφορία το 1096 πολλοί στρατιώτες από το Μιλάνο ήταν μεταξύ των Λομβαρδών οι οποίοι πήγαν στη «Γη της Επαγγελίας» με επικεφαλής τον Giovanni da Rho. Αποφάσισαν ότι ο κόκκινος σταυρός θα έπρεπε να αποτελεί το έμβλημά τους και το τοποθέτησαν στη σημαία τους και στα στήθη τους με την ελπίδα ότι αυτό θα τους βοηθούσε να διαφοροποιηθούν από τους υπόλοιπους στρατιώτες. Το άσπρο φόντο επελέγη όταν ανακάλυψαν πως ο μόνος τρόπος για να αντέξουν στην υπερβολική ζέστη της Παλαιστίνης ήταν να φορούν λευκά πουκάμισα πάνω από την ασπίδα τους. Αν δεί κανείς και τις πρώτες σημαίες της Αγγλίας τον 12ο αιώνα είχαν και αυτές λευκό σταυρό σε κόκκινο φόντο. Αργότερα γύρω στον 14ο αιώνα η Λομβαρδική και η Αγγλική σημαία άλλαξαν τα χρώματά τους. Αντιθέτως η σημαία του δουκάτου της Σαβοϊας που αρχικά ήταν κόκκινος σταυρός σε λευκό φόντο άλλαξε και έγινε όπως η παλιά σημαία της Λομβαρδίας, Αγγλίας, δηλαδή της 1ης σταυροφορίας. Τίς αλλαγές στον χρωματισμό μπορεί κάποιος να της βρει ανατρέχοντας στην εξέλιξη των θυρεών των ιπποτικών ταγμάτων των Ναϊτών και των Ιωαννιτών ιπποτών.
Φίδι / Δράκος
Υπάρχουν αρκετές εκδοχές οι οποίες προσπαθούν να εξηγήσουν την προέλευση του εμβλήματος αυτού.
1) Αντιπροσωπεύει το φίδι το οποίο οι Λομβαρδοί συνήθιζαν να φορούν γύρω από τους λαιμούς τους, κάτι το οποίο τους έφερνε τύχη,
2) Είναι ο δράκος ο οποίος στις αρχές του 5ου αιώνα διατάραξε την ηρεμία της πόλεως του Μιλάνου και ο οποίος δολοφονήθηκε από τον Uberto, ακόλουθο του Angera. Ο τελευταίος χαρακτηρίστηκε ιδρυτής της οικογένειας των Visconti.
3) Είναι η οχιά η οποία τυλίχθηκε γύρω από το λαιμό του Desiderio, βασιλιά της Λομβαρδίας, χωρίς να τον πληγώσει. Πιστεύεται ότι υπήρξε πρόγονος των Visconti.
4) Είναι η οχιά η οποία εμφανίστηκε από το κράνος του Azzone Visconti (ο οποίος πέθανε το 1339) στη μάχη του Altopascio (1325) και γλίστρησε στο σώμα του προς το έδαφος αφήνοντάς τον ανέπαφο.
5) Αντιπροσωπεύει ένα έμβλημα το οποίο κέρδισε ο Ottone Visconti, γιος του Eriprando, στην πρώτη Σταυροφορία σε μια νικηφόρα μονομαχία ενάντια ενός Σαρακηνού ονόματι Voluce.
Σύμφωνα με την ιστορία των Winniler/Langobard/Lombard το γιγαντιαίο φίδι που καταυροχθίζει έναν άνθρωπο συμβολίζει τον πολυούχο θεό Wotan, αντίστοιχο του θεού Ηρακλή. Το φίδι οι Λομβαρδοί συνήθιζαν να το φορούν σαν φυλαχτό και σύμβολο δύναμης γύρω από τους λαιμούς τους, τον Wotan λάτρευαν σε κάποια επιλεγμένα δέντρα, κρεμούσαν ένα δέρας και μετά περνούσαν πάνω σε άλογα γύρω του.
Στην Αραλδική το φίδι συμβολίζει την δύναμη, έννοια παρμένη από την αρχαία εθνική Γερμανική θρησκεία στην οποία πίστευαν οι Λονγοβάρδοι (πρόγονοι των σημερινών κατοίκων της Β.Ιταλίας). Το γαλάζιο ήταν το εθνικό χρώμα των Λομβαρδών έτσι το γαλάζιο φόντο υποδηλώνει ότι το φίδι είναι προ-Χριστιανικής εποχής. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή της οικογένειας Visconti να περιλάβουν ένα σύμβολο ισχύως και τύχης που τους δένει με την πόλη και το λαό. Ένα σύμβολο καθαρά παγανιστικό μιας αρχαίας Γερμανικής θεότητας.
Το βιβλίο εμβλημάτων του Alciato
Έμβλημα 1
Επί της ασπίδας του δούκα του Μιλάνου
«Στον επιφανέστατο Massimiliano, δούκα του Μιλάνου
Ένα νήπιο που αναπηδά από τα σαγόνια ενός κυρτωμένου φιδιού είναι το ευγενές έμβλημα της οικογένειάς σας. Είδαμε ότι ο Πελλέας βασιλιάς είχε κάνει τέτοια νομίσματα, και είχε γιορτάσει με αυτα την κάθοδό του. Διδάσκει ότι την στιγμή που σπερνόταν από το σπόρο του Άμμωνα , η μητέρα του ξεγελάστηκε από την εικόνα ενός φιδιού και ότι ήταν ο απόγονος θείου σπόρου. Εξέρχεται από το στόμα. Να είναι επειδή κατ’ αυτό τον τρόπο, όπως κάποιοι υποστηρίζουν, ορισμένα φίδια φέρουν τα νεογνά τους, ή επειδή η Παλλάδα αναπήδησε με εκείνο τον τρόπο από την κεφαλή του Δία;»
Το Emblematum liber του Andrea Alciato ή το βιβλίο των εμβλημάτων είχε τεράστια επιρροή και δημοτικότητα τον 16ο και 17ο αιώνα. Είναι μια συλλογή με 212 λατινικά ποιημάτα εμβλημάτων, κάθε ένα από τα οποία αποτελείται από ένα ρητό (μια παροιμία ή άλλη σύντομη αινιγματική έκφραση), μια εικόνα, και ένα επιγραμματικό κείμενο. Το βιβλίο του Alciato δημοσιεύθηκε αρχικά το 1531, και επεκτάθηκε σε διάφορες εκδόσεις κατά τη διάρκεια της διάρκειας ζωής του συντάκτη. Άρχισε μια τρέλα για την ποίηση εμβλημάτων που διάρκεσε για αρκετούς αιώνες.
Δ.Ξ. – Τα παραπάνω είναι μεταφρασμένα από τις πηγές που αναφέρονται.
Από το ποίημα που εμπνεύστηκε από το έμβλημα του δουκα του Μιλάνου ο Alciato, ενδιαφέρον έχει η πρώτη φράση:
«Ένα νήπιο που αναπηδά από τα σαγόνια ενός κυρτωμένου φιδιού είναι το ευγενές έμβλημα της οικογένειάς σας.»
Αυτό δείχνει ότι την εποχή εκείνη θεωρήθηκε δεδομένη η ερμηνεία ότι ο άνθρωπος στο στόμα του φιδιού είναι συμβολικά ένα νήπιο που γεννιέται – και όχι κατασπαράζεται – από αυτό.
Πηγές:
• Αρχικό κείμενο, εικόνα: http://www.mun.ca/alciato/e001.html
• Σχόλια: http://www.mun.ca/alciato/c001.html
• Περί του βιβλίου: http://www.mun.ca/alciato/
Παράλληλα η ίδια η πόλη του Μιλάνο διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία όσον αφορά την προέλευση του οικοσήμου. Ο ισχυρισμός του Μιλάνο είναι πως η οχιά αντιπροσωπεύει το μπρούτζινο φίδι το οποίο λέγεται ότι είναι αυτό το οποίο ο Μωυσής διετάχθη να υψώσει κατά την έλευσή του στον τόπο των Ισραηλιτών το οποίο και επεστράφη στο Μιλάνο από την Κωνσταντινούπολη από τον Αρχιεπίσκοπο Αrnolfo II (c. 998-1018) και τοποθετήθηκε σε μια στήλη στο ναό του Αγίου Αμβροσίου όπου και βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Η φιγούρα στο στόμα του γιγαντιαίου φιδιού είναι ένας κόκκινος Σαρακηνός η οποίος προστέθηκε όταν οι νικητές του Μιλάνο επέστρεψαν από τη Σταυροφορία το 1099. Αυτή η εκδοχή αφήνει να εννοηθεί πως η πόλη του Μιλάνο έδωσε στην οικογένεια των Visconti το προνόμιο χρήσης αυτού του εμβλήματος σαν ένδειξη τιμής για τις ηρωικές πράξεις της ενάντια των Σαρακηνών στην Ανατολή και αφότου οι Visconti έγιναν οι Δούκες του Μιλάνο η πόλη τοποθέτησε το έμβλημα αυτό δίπλα στο δικό της κόκκινο σταυρό.
Επίσης διαπιστώνουμε πως το όλο ζήτημα της προέλευσης του εμβλήματος της Alfa Romeo περεικλείεται από ένα πυκνό πέπλο μυστηρίου στολισμένο με παραδόσεις και δεισιδαιμονίες της εποχής του Μεσαίωνα. Ίσως ποτέ να μην μπορέσουμε να δώσουμε μια ακριβή εξήγηση και το μυστήριο να παραμείνει για πάντα μυστήριο. Το μόνο σίγουρο είναι πως -σύμφωνα με τους κορυφαίους συγγραφείς της Αlfa Romeo- όλο το μυστήριο εκτυλίσσεται γύρω από την εποχή του Μεσαίωνα -και όχι πριν τη γέννηση του Χριστού- οπότε και οι δεισιδαιμονίες και οι τοπικές παραδόσεις καλά κρατούσαν λόγω και της αρνητικής επιρροής που ασκούσε ο Χριστιανισμός εκείνη την εποχή. Η τοποθέτηση της «γέννησης» του οικοσήματος χρονολογικά είναι σχετικά σαφής εφόσον οι ίδιοι οι απόγονοι των Βισκόντι δηλώνουν πως το οικόσημο αντιπροσωπεύει ένα γεγονός που έλαβε χώρα τον 9ο αιώνα όταν ένας από τους προγόνους τους σκότωσε ένα φίδι το οποίο δηλητηρίαζε τα βρέφη απλά και μόνο με το να αναπνέει επάνω τους.
Ακόμη μεγαλύτερο μυστήριο και αβεβαιότητα θα προκληθεί αν παρατηρήσουμε τις ομοιότητες που παρουσιάζουν το έμβλημα της Λομβαρδίας με το τετράφυλλο τριφύλλι του αγωνιστικού τμήματος της Alfa Romeo, της Alfa Corse. Θα έλεγε κανείς πως θα μπορούσε να υπάρχει κάποιος συσχετισμός, όμως η υπόθεση αυτή σχεδόν πέφτει στο κενό όταν σκεφτούμε πως σε κάποιους αγώνες το τετράφυλλο τριφύλλι της Alfa Corse δεν ήταν τετράφυλλο, αλλά… κανονικό τριφύλλι, όπως αυτό που κοσμούσε το καπώ της Alfa Romeo P2 στο Γαλλικό Γκραν Πρί του 1925.
